Vụ ám sát Thủ tướng Slovakia Robert Fico ngày 15/5 ở Handlová, một thị trấn cách thủ đô khoảng 180km đã làm sáng tỏ điều mà nhiều người cho là một cuộc khủng hoảng rộng lớn hơn nhiều trong xã hội Slovakia vốn đã bị tàn phá bởi tình trạng chia rẽ và bạo lực.
Chưa đầy một giờ sau vụ nổ súng, khi Thủ tướng Fico đang được trực thăng đưa đến bệnh viện địa phương để điều trị, các đồng minh của ông đã vội vã chỉ trích phe đối lập và các thành phần của xã hội dân sự, cáo buộc họ có liên quan tới vụ ám sát.
L'uboš Blaha, Phó Chủ tịch quốc hội và là thành viên cấp cao đảng Smer của Thủ tướng Fico, cho biết: “Các người, giới truyền thông tự do, phe đối lập chính trị, đã gieo rắc hận thù đối với Robert Fico? Các người đã dựng giá treo cổ cho anh ấy.”
Bộ trưởng Nội vụ Matúš Šutaj Eštok sau đó cảnh báo: “Chúng ta đang trên bờ vực của một cuộc nội chiến. Vụ ám sát thủ tướng là sự xác nhận điều đó.”
Trong khi đó, những người chỉ trích Thủ tướng Fico nói rằng bầu không khí chia rẽ do thủ tướng và các đồng minh của ông gây ra là một phần nguyên nhân gây ra vụ tấn công.
Các nhà báo trong nước lo ngại cuộc tấn công có thể được sử dụng như một cái cớ để đàn áp những tiếng nói độc lập của một chính phủ vốn đang bị chỉ trích vì đả kích các cơ quan truyền thông độc lập và bãi bỏ văn phòng công tố viên đặc biệt.
Milan Nič, nhà phân tích tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại Đức và là cựu cố vấn của Bộ Ngoại giao Slovakia, cho biết: “Slovakia là một trong những quốc gia phân cực nhất ở châu Âu với những mối đe dọa thường xuyên chống lại các chính trị gia.”
Nič nhắc lại về quyết định trước đó của nữ tổng thống đầu tiên của nước này, bà Zuzana Čaputová, không tái tranh cử sau khi nhận được những lời đe dọa ám sát.
Thủ tướng Robert Fico được chuyển gấp lên trực thăng tới bệnh viện ở Banska Bystrica, sau khi ông bị bắn, ngày 15/5/2024. (Ảnh: AFP/TTXVN)
Tiểu sử đầy mâu thuẫn của nghi phạm đằng sau vụ nổ súng - được xác định là Juraj Cintula, một nhà thơ 71 tuổi và cựu nhân viên bảo vệ - đã làm gia tăng căng thẳng trong nước.
Mỗi bên chính trường nhanh chóng chọn lọc các chi tiết từ lý lịch của kẻ được cho là sát thủ, tìm kiếm manh mối trên mạng để hỗ trợ cho câu chuyện của họ về lý do tại sao một người nghỉ hưu, trước đây không có dấu hiệu bạo lực, lại tấn công thủ tướng.
Những người ủng hộ Thủ tướng chỉ ra những tuyên bố chống Thủ tướng Fico của Cintula trên mạng xã hội và sự xuất hiện gần đây của ông tại một cuộc biểu tình của phe đối lập, trong khi những người chỉ trích Thủ tướng Fico tập trung sự chú ý vào cuộc họp năm 2016 mà Cintural tham dự cùng với một nhóm bán quân sự thân Nga, mô tả kẻ xả súng là một người cánh hữu cực đoan.
Các nhà quan sát cho rằng chính đại dịch COVID-19 đã làm trầm trọng thêm sự chia rẽ vốn đã tồn tại từ trước.
Khi cuộc xung đột Nga-Ukraine nổ ra, các cuộc thăm dò cho thấy người dân Slovakia bị chia rẽ về việc liệu Nga hay phương Tây phải chịu trách nhiệm về cuộc xung đột này và liệu Slovakia có nên cung cấp viện trợ tài chính và quân sự cho Kiev hay không.
Cảnh sát bắt giữ nghi phạm tấn công Thủ tướng Robert Fico. (Ảnh: THX/TTXVN)
Gábor Czímer, một nhà báo theo dõi mảng chính trị tại hãng tin Slovakia Ujszo.com cho biết việc ông Fico trở lại nắm quyền vào năm 2023 đã làm bộc lộ những dấu hiệu cho thấy “xã hội Slovakia đang bị chia rẽ mạnh mẽ thành hai phe,” một phe thân Nga và một phe khác thúc đẩy mối liên hệ chặt chẽ hơn với EU và phương Tây.
Hy vọng và cơ hội hòa giải phần lớn sẽ phụ thuộc vào sức khỏe của Thủ tướng Fico.
Balázs Jarábik, một thành viên tại Viện Khoa học Con người và là cựu nhà ngoại giao Slovakia, nói rằng nếu thủ tướng không thể phục hồi hoàn toàn, chính phủ hiện tại sẽ khó kiềm chế một số bộ phận cực đoan hơn, đặc biệt là đảng SNS theo chủ nghĩa dân tộc cực đoan là một phần của liên minh cầm quyền.
Trong khi đó, nếu Thủ tướng Fico hồi phục, tình hình sẽ phụ thuộc vào bài học mà ông ấy sẽ rút ra sau vụ ám sát.
Jarábik cho biết thật khó để dự đoán liệu liên minh cầm quyền của Thủ tướng Fico sẽ chọn con đường cực đoan hóa hơn nữa hay liệu việc sống sót sau vụ nổ súng có dẫn đến việc thủ tướng thay đổi cách tiếp cận của mình hay không.
Tuy vậy, theo chuyên gia này, dựa trên kinh nghiệm lịch sử, một vụ ám sát cấp cao như vậy khó có thể dẫn đến sự hợp nhất của xã hội./.
Phó Thủ tướng Slovakia Robert Kalinak cho biết tuy Thủ tướng Fico không còn bị nguy hiểm đến tính mạng nhưng tình hình sức khỏe vẫn nghiêm trọng và cần được chăm sóc tích cực.