Cách đây hơn 73 năm, ngày 23/8/1945, khi giành chính quyền thành công, thay mặt Ủy ban khởi nghĩa, đồng chí Trần Hữu Dực - Chủ tịch Uỷ ban khởi nghĩa Quảng Trị trịnh trọng tuyên bố “Xóa bỏ chính quyền cũ, thành lập chính quyền cách mạng”. Sau đó vài giờ, Ủy ban cách mạng lâm thời đã ra Quân lệnh số 2 “Mở cuộc tuyển quân cấp tốc lập chi đội giải phóng quân”. Thực hiện Quân lệnh số 2, ngày 19/9/1945, chi đội giải phóng quân đầu tiên mang tên Thiện Thuật ra đời với 1.500 quân, đây là đơn vị chủ lực đầu tiên của tỉnh Quảng Trị và cũng là một trong những đơn vị chủ lực của Quân đội ta. Kể từ đây, lực lượng vũ trang nhân dân cách mạng tỉnh Quảng Trị chính thức được thành lập và ngày 23/8/1945 được chọn làm Ngày truyền thống của LLVT tỉnh Quảng Trị.
Hơn 70 năm chiến đấu, xây dựng và trưởng thành, truyền thống của LLVT Quảng Trị đã được kế thừa, phát huy, phát triển làm phong phú thêm truyền thống vẻ vang của dân tộc, của Đảng, của Quân đội và của quê hương. Bản chất cách mạng, truyền thống vẻ vang của LLVT Quảng Trị được hình thành, kết tinh từ trong gian lao thử thách, trong chiến đấu, lao động và công tác, trong thực hiện nhiệm vụ chính trị và từ một địa bàn lịch sử có vị trí quan trọng trong thế trận phòng thủ của Quân khu 4 và cả nước, vì vậy, truyền thống của LLVT Quảng Trị vừa mang đậm dấu ấn chung của truyền thống dân tộc, của Quân đội, vừa có những nét riêng của con người Quảng Trị.
Hơn nửa thế kỷ qua, trong mọi hoàn cảnh, mọi điều kiện, chiến đấu hay xây dựng, ở tiền tuyến cũng như ở hậu phương, trên chiến trường trong nước cũng như chiến trường nước bạn, lao động xây dựng kinh tế cho đến phòng, chống, khắc phục hậu quả thiên tai, cứu hộ cứu nạn, thực hiện chính sách hậu phương quân đội..., lực lượng vũ trang tỉnh nhà luôn có mặt ở ở vị trí hàng đầu và lập công xuất sắc.
Trong những năm gần đây, trước những biến động phức tạp của tình hình thế giới cũng như thực trạng khó khăn, thách thức về kinh tế - xã hội trong nước, LLVT tỉnh Quảng Trị vẫn vững vàng, vẫn là lực lượng nòng cốt trong xây dựng nền quốc phòng toàn dân, thế trận an ninh nhân dân. Phối hợp chặt chẽ với các lực lượng, các đơn vị bảo vệ vững chắc chủ quyền biên giới, biển đảo, an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội. Cơ chế đảng lãnh đạo quân đội và sự nghiệp quốc phòng, nền quốc phòng toàn dân được xác lập từ tỉnh đến cơ sở, đã và đang phát huy hiệu quả thiết thực. Tiềm lực Quốc phòng, thế trận Quốc phòng toàn dân gắn với thế trận An ninh nhân dân, “thế trận lòng dân” tiếp tục được củng cố; chất lượng tổng hợp, sức mạnh chiến đấu của LLVT tỉnh ngày càng được nâng lên, hoàn thành xuất sắc các nhiệm vụ được giao. Phối hợp với các sở, ban, ngành, đoàn thể xây dựng tỉnh, huyện, thị, thành phố thành KVPT vững chắc, đủ sức phòng thủ, bảo vệ Đảng, chính quyền, Nhân dân trong mọi điều kiện, hoàn cảnh. Tập trung huy động các nguồn lực, từng bước xây dựng kết cấu hạ tầng, công trình chiến đấu trong khu vực phòng thủ, nhất là đầu tư củng cố căn cứ chiến đấu, nhiều công trình, công sự chiến đấu khác trên các địa bàn trọng điểm và đảo Cồn Cỏ, góp phần đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và củng cố thế trận Quốc phòng toàn dân trong điều kiện mới. Chủ động xây dựng Quyết tâm A, Kế hoạch A2, A3, A4 và Kế hoạch phòng chống bão lụt - tìm kiếm cứu nạn, phòng chống cháy rừng, phòng chống cháy nổ, kế hoạch “NN” đúng thời gian quy định, đảm bảo chất lượng.
Các cơ quan, đơn vị luôn duy trì nghiêm túc chế độ trực sẵn sàng chiến đấu, tuần tra kiểm soát khu vực trọng điểm, chú trọng tuyến biên giới, nhất là trong dịp lễ, tết, các đợt cao điểm, các sự kiện chính trị của đất nước và của địa phương. Phối hợp chặt chẽ với các cơ quan, ban ngành chức năng của tỉnh và của Quân khu 4 thực hiện tốt công tác quản lý, quy hoạch, sử dụng đất quốc phòng. Thực hiện tốt mối quan hệ, hợp tác hữu nghị với các tỉnh Savannakhet và Salavan nước bạn Lào có chung đường biên giới trong việc xây dựng các kế hoạch tuần tra song phương, bảo vệ đường biên giới và cột mốc quốc gia. Công tác huấn luyện, diễn tập, xây dựng chính quy, rèn luyện kỷ luật ở các cấp được quan tâm, chất lượng từng bước được nâng lên; công tác lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức xây dựng lực lượng dân quân tự vệ, dự bị động viên và việc tuyển chọn, gọi công dân nhập ngũ được chỉ đạo tích cực.
Đảng ủy Quân sự và Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh đã chú trọng chỉ đạo đổi mới nội dung, hình thức, phương pháp công tác giáo dục chính trị tư tưởng, quán triệt nhiệm vụ, qua đó cán bộ, chiến sỹ nhận thức rõ đặc điểm, yêu cầu nhiệm vụ công tác quân sự, quốc phòng trên địa bàn cùng những khó khăn, phức tạp chi phối đến quá trình thực hiện nhiệm vụ, đòi hỏi phải có ý chí, quyết tâm chính trị cao để vượt qua. Đồng thời, làm tốt công tác định hướng tư tưởng, bồi dưỡng nâng cao nhận thức cho cán bộ, chiến sỹ về đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, nhiệm vụ của Quân đội, Quân khu, lực lượng vũ trang tỉnh; đề cao tinh thần cảnh giác trước âm mưu, thủ đoạn “diễn biến hòa bình”, thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” của các thế lực thù địch. Quá trình đó được gắn với các cuộc vận động, các phong trào thi đua yêu nước, thi đua quyết thắng trong LLVT, đã khơi dậy tinh thần tự lực tự cường, đề cao trách nhiệm và quyết tâm hoàn thành nhiệm vụ của cán bộ, chiến sỹ. Nhờ làm tốt công tác giáo dục chính trị tư tưởng nên LLVT tỉnh luôn có bản lĩnh chính trị vững vàng, ý chí quyết tâm cao, sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ trong môi trường khó khăn, khắc nghiệt, gắn bó với đồng bào, nhất là vùng sâu, vùng xa, là điểm tựa vững chắc cho cấp ủy, chính quyền địa phương trong giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội trên địa bàn.
Cùng với việc xây dựng lực lượng vũ trang mạnh về chính trị, công tác xây dựng, kiện toàn các tổ chức đảng được Đảng ủy Quân sự tỉnh luôn chú trọng. Việc thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII về xây dựng chỉnh đốn đảng, Chỉ thị 05-CT/TW của Bộ Chính trị về học tập và làm theo tấm gương đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh được duy trì thường xuyên, nghiêm túc. Làm tốt công tác xây dựng Đảng, nhất là việc phát triển đảng viên trong lực lượng thanh niên nhập ngũ. Duy trì, đẩy mạnh phong trào thi đua quyết thắng, xây dựng, nhân rộng các tập thể và cá nhân điển hình tiên tiến, tạo động lực thúc đẩy LLVT hoàn thành thắng lợi mọi nhiệm vụ được giao. Nhiều năm liên tục LLVT Quảng Trị được Bộ Tư lệnh Quân khu công nhận đơn vị hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, được Bộ Quốc phòng, Bộ Tư lệnh Quân khu, Ủy ban nhân dân tỉnh khen thưởng; hàng trăm tập thể, hàng ngàn cá nhân được cấp trên ghi nhận thành tích, khen thưởng trong phong trào thi đua quyết thắng. Đặc biệt, có hai tập thể là LLVT Thành phố Đông Hà, Đội Quy tập hài cốt liệt sỹ 584 và có 05 cá nhân được Chủ tịch nước truy tặng và phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân.
Quá trình trưởng thành và những thành tích của LLVT tỉnh có được là nhờ sự lãnh đạo sáng suốt của Trung ương Đảng, Quân ủy Trung ương, sự lãnh đạo, chỉ đạo trực tiếp của Đảng ủy, BTL Quân khu 4; của cấp ủy, chính quyền các cấp, sự yêu thương, đùm bọc, cưu mang của Nhân dân, sự phối hợp và hiệp đồng chặt chẽ của các cơ quan, đoàn thể, các đơn vị bạn. Mỗi bước trưởng thành của LLVT tỉnh đều thấm sâu công ơn của Đảng, nặng nghĩa tình của Nhân dân.
Trong những năm tới, dự báo tình hình thế giới, khu vực tiếp tục diễn biến phức tạp, khó lường. Chủ nghĩa đế quốc và các thế lực thù địch đang tranh thủ mọi hoàn cảnh để tập trung lực lượng và phương tiện chống phá độc lập dân tộc và CNXH ở nước ta. Nhiệm vụ đặt ra cho LLVT ngày càng nặng nề hơn. Phát huy truyền thống vẻ vang của LLVT Quảng Trị trong tình hình mới, yêu cầu LLVT tỉnh thường xuyên nêu cao tinh thần trách nhiệm, có bản lĩnh chính trị vững vàng, có trình độ tác chiến ngày càng cao; đấu tranh có hiệu quả với các âm mưu, thủ đoạn trong chiến lược "Diễn biến hòa bình" của các thế lực thù địch. Làm tốt công tác tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương lãnh đạo, chỉ đạo, triển khai thực hiện hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ quân sự, quốc phòng địa phương trong mọi tình huống. Trong bối cảnh đó, để xây dựng nền Quốc phòng toàn dân gắn với thế trận An ninh nhân dân vững chắc, các địa phương, đơn vị, LLVT tỉnh cần quán triệt và thực hiện tốt một số nội dung chính sau:
Một là, quán triệt sâu sắc quan điểm của Đảng, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cán bộ, chiến sĩ và nhân dân trên địa bàn tỉnh về nhiệm vụ xây dựng nền Quốc phòng toàn dân gắn với thế trận An ninh nhân dân trong tình hình mới. Quốc phòng là việc giữ nước của quốc gia, xây dựng nền Quốc phòng toàn dân vững mạnh theo phương hướng toàn dân, toàn diện, độc lập, tự chủ, tự lực, tự cường, từng bước hiện đại để đủ sức giữ vững hòa bình, ổn định của đất nước, sẵn sàng đánh bại mọi âm mưu chống phá của các thế lực thù địch. Xây dựng thế trận An ninh nhân dân vững mạnh có đủ sức đập tan mọi âm mưu và hành động xâm phạm an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội. Hai lĩnh vực quốc phòng và an ninh có mối quan hệ chặt chẽ, tác động biện chứng với nhau. Quan điểm của Đảng đòi hỏi việc xây dựng nền Quốc phòng toàn dân phải luôn gắn kết chặt chẽ với thế trận An ninh nhân dân, nhằm đủ sức mạnh để kịp thời ngăn chặn, đẩy lùi mọi nguy cơ chiến tranh xâm lược với mọi quy mô, tình huống; tăng cường khả năng ngăn chặn, làm thất bại mọi âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch lợi dụng quá trình hợp tác, ngoại giao với nước ta để thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” nội bộ. Xây dựng nền Quốc phòng toàn dân gắn với thế trận An ninh nhân dân là nhiệm vụ của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân, trong đó quân đội và công an là nòng cốt. Xây dựng nền Quốc phòng toàn dân gắn với thế trận An ninh nhân dân cần tập trung vào củng cố “thế trận lòng dân” vững chắc.
Hai là, phát huy vai trò của cả hệ thống chính trị, các cấp, các ngành, các lực lượng để tạo sức mạnh tổng hợp xây dựng thế trận chiến tranh nhân dân gắn với thế trận an ninh nhân dân ở từng địa bàn và toàn tỉnh. Thế trận chiến tranh nhân dân và thế trận an ninh nhân dân là thế trận tổng hợp được xây dựng ngay từ thời bình, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ QP, AN trong thời bình; đồng thời, sẵn sàng chuyển hóa thành thế trận chiến tranh nhân dân khi đất nước có chiến tranh. Để đạt được mục tiêu trên, vấn đề mấu chốt là phải phát huy được sức mạnh tổng hợp của toàn dân và mọi nguồn lực cho xây dựng thế trận quốc phòng và an ninh, trong đó phát huy nội lực là chủ yếu. Đặc biệt là chú trọng thực hiện tốt nhiệm vụ xây dựng Khu vực phòng thủ tỉnh Quảng Trị vững chắc trong tình hình mới hiện nay. Các cơ quan, đơn vị, địa phương trong tỉnh cần tiếp tục quán triệt và thực hiện nghiêm túc Nghị quyết 28-NQ/TW của Bộ Chính trị khóa X và Nghị định 152/2007/NQ-CP, Nghị định 02 của Chính phủ về xây dựng Khu vực phòng thủ. Tập trung xây dựng thế trận quốc phòng của Khu vực phòng thủ, trọng tâm là xây dựng các công trình quốc phòng, như: Khu vực phòng thủ then chốt, căn cứ chiến đấu, căn cứ hậu phương, căn cứ hậu cần, kỹ thuật và sở chỉ huy các cấp. Quá trình xây dựng phải tận dụng hệ thống cơ sở hạ tầng của địa phương, tích cực cải tạo địa hình, kết hợp với làm mới công sự, trên trận địa theo phương án, kế hoạch, tạo thế trận liên hoàn, vững chắc, đáp ứng yêu cầu tác chiến phòng thủ trong chiến tranh bảo vệ Tổ quốc.
Ba là, xây dựng nền Quốc phòng toàn dân vững chắc gắn với xây dựng thế trận An ninh nhân dân và Biên phòng toàn dân vừa toàn diện, vừa có trọng tâm trọng điểm; đảm bảo xử lý kịp thời, hiệu quả các tình huống xảy ra. Quá trình xây dựng lực lượng, nền Quốc phòng toàn dân có quan hệ chặt chẽ với xây dựng lực lượng, thế trận An ninh nhân dân và ngược lại. Đó là một quá trình thống nhất, biện chứng, phản ánh nội dung và yêu cầu cơ bản của việc xây dựng tiềm lực, lực lượng và thế trận của cả hai lĩnh vực “trọng yếu, thường xuyên” này ở nước ta hiện nay. Trong thời gian tới, Bộ CHQS tỉnh, Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng tỉnh, Công an tỉnh cần tiếp tục thực hiện tốt Nghị định 77/2010/NĐ-CP, ngày 12/7/2010 của Chính phủ về phối hợp giữa Bộ Công an và Bộ Quốc phòng trong thực hiện nhiệm vụ bảo vệ an ninh quốc gia, giữ gìn trật tự, an toàn xã hội và nhiệm vụ quốc phòng. Các lực lượng quân sự, biên phòng, công an cần có sự phối hợp chặt chẽ trong cả xây dựng, bố trí lực lượng và hoạt động thực hiện nhiệm vụ, tạo thành thế trận QP, AN vững chắc ngay từ cơ sở, nhằm xử lý thắng lợi mọi tình huống, không để xảy ra bị động, bất ngờ.
Bốn là, kết hợp chặt chẽ giữa phát triển kinh tế với củng cố QP, AN. Quá trình xây dựng nền Quốc phòng toàn dân và thế trận An ninh nhân dân trên địa bàn cần thấu suốt quan điểm của Đảng về kết hợp kinh tế với QP, AN. Với vai trò là lực lượng nòng cốt, Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh cần phải tham gia tích cực xây dựng nền Quốc phòng toàn dân trên các địa bàn, nhất là ở các địa bàn biên giới, hải đảo; đồng thời, chú trọng điều chỉnh thế bố trí lực lượng trên các hướng, địa bàn chiến lược, nhằm không ngừng nâng cao khả năng bảo vệ vững chắc Khu vực phòng thủ tỉnh. Cơ quan quân sự các cấp cần đề cao trách nhiệm, chủ động tham mưu giúp cấp ủy, chính quyền địa phương lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức xây dựng nền Quốc phòng toàn dân trên địa bàn; thực hiện tốt chức năng thẩm định về mặt quốc phòng các dự án phát triển kinh tế-xã hội, không để ảnh hưởng đến thế trận quốc phòng. Trong thế trận chung của cả tỉnh, cần đặc biệt quan tâm xây dựng thế trận quốc phòng gắn với thế trận an ninh ở tuyến biên giới phía Tây, tuyến biển và hải đảo. Tăng cường đầu tư xây dựng các công trình lưỡng dụng phục vụ phát triển kinh tế, đời sống của nhân dân và nhiệm vụ của quốc phòng, an ninh khi cần thiết, nhất là trên tuyến ven biển, cảng biển, các công trình trên đảo.
Năm là, thường xuyên chăm lo củng cố “thế trận lòng dân”, làm nền tảng vững chắc để xây dựng nền Quốc phòng toàn dân và thế trận An ninh nhân dân. Tiếp tục quán triệt, thực hiện nghiêm túc quan điểm của Đảng, đẩy mạnh xây dựng “thế trận lòng dân”, tạo nền tảng vững chắc cho nền Quốc phòng toàn dân và thế trận An ninh nhân dân trên địa bàn tỉnh. Trước hết, phải thường xuyên quan tâm, chăm lo, cải thiện nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho nhân dân, nhất là các đối tượng chính sách và đồng bào dân tộc, tôn giáo ở vùng sâu vùng xa, biên giới, hải đảo có nhiều khó khăn. Đồng thời, phải chú trọng mở rộng dân chủ, thực hiện tốt quy chế dân chủ ở cơ sở; mọi hoạt động của cấp ủy, chính quyền, đoàn thể phải vì nhân dân, lắng nghe, quan tâm đến nguyện vọng chính đáng của nhân dân, kịp thời giải quyết tốt những vướng mắc, bức xúc trong nhân dân, không ngừng tăng cường khối đoàn kết giữa các dân tộc trên địa bàn tỉnh, củng cố niềm tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước và chế độ. Cùng với đó, phải thực hiện tốt công tác tuyên truyền, vận động nhân dân thực hiện tốt chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Đặc biệt, trong bối cảnh hiện nay, phải tuyên truyền cho nhân dân nhận rõ âm mưu, thủ đoạn “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch, trên cơ sở đó nâng cao cảnh giác, không những không bị lợi dụng kích động xúi giục mà còn chủ động tham gia đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu và hành động chống phá của chúng ngay từ cơ sở.
Giá trị truyền thống hơn 73 năm qua đã và đang trở thành sức mạnh tinh thần to lớn, là hành trang vô giá cho mỗi cán bộ, chiến sĩ trên bước đường xây dựng LLVT tỉnh nhà vững mạnh,“cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại”, luôn xứng đáng với truyền thống “Bám trụ kiên cường, lập công xuất sắc, vững mạnh toàn diện” mà lớp lớp các thế hệ cán bộ, chiến sĩ LLVT đi trước đã dày công vun đắp, góp phần cùng Đảng bộ và Nhân dân thực hiện thành công Nghị quyết Đại hội Đảng bộ các cấp, xây dựng quê hương ngày càng giàu mạnh.