Phát biểu trong phiên họp Nội các Iran, ngày 3/7, ông Rouhani tuyên bố, tới ngày 7/7, lò phản ứng Arak sẽ được khôi phục như điều kiện ban đầu – vốn vẫn bị các nước còn lại tham gia thỏa thuận hạt nhân xem là “nguy hiểm” và thường bày tỏ sự quan ngại về nguy cơ sản xuất plutonium, nếu như các bên này tỏ ra thất bại trong việc tuân thủ đầy đủ các cam kết trong thỏa thuận hạt nhân.
Sau quá trình đàm phán marathon, Iran và nhóm P5+1 (gồm: Anh, Trung Quốc, Nga, Pháp, Mỹ và Đức) đã ký kết bản thỏa thuận hạt nhân lịch sử trong phiên họp tại thủ đô Vienna (Áo) vào tháng 7/2015 – hay còn được biết đến với tên gọi Bản Kế hoạch hành động chung toàn diện. Theo tinh thần của JCPOA, Iran nhất trí “thiết kế lại” lò phản ứng Arak tại miền Trung tỉnh Markazi của nước này để cắt giảm sản lượng plutonium tiềm năng của Arak.
Tuy nhiên, ông Rouhani cũng để ngỏ khả năng Iran sẽ đảo ngược quyết định liên quan tới lò phản ứng Arak nếu như các nước còn lại trong JCPOA tuân thủ mọi cam kết đã đưa ra liên quan tới vấn đề này.
Cũng trong tuyên bố cùng ngày, ông Rouhani còn lên tiếng cảnh báo về khả năng Iran sẽ vượt giới hạn sản xuất urani tinh khiết vào thời hạn chót ngày 7/7 tới đây. “Lượng urani làm giàu sẽ không còn duy trì ở mức tinh khiết 3,67%...Cam kết này (được đưa ra trong thỏa thuận hạt nhân) sẽ bị gạt bỏ, và chúng tôi sẽ làm giàu urani tới mức nào mà chúng tôi mong muốn và xem là cần thiết” –nhà lãnh đạo Iran tuyên bố.
Phản ứng trước việc mới đây, Tổng thống Mỹ D.Trump đã cảnh báo Iran đang “đùa với lửa” sau khi nước này thông báo đã vượt hạn mức 300 kg urani làm giàu ở mức độ thấp, ông Rouhani cho rằng, “nếu như Mỹ sợ dùng từ “lửa” thì Mỹ không nên châm ngòi đám cháy”. “Đám cháy này chỉ có thể được dập tắt bằng cách các bên cùng quay trở lại tuân thủ các cam kết và các bản nghị quyết của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc” – ông Rouhani nói.
Lò phản ứng hạt nhân nước nặng Arak. (Ảnh: AP)
Tương lai duy trì JCPOA đã trở nên mờ nhạt kể từ tháng 5/2018, sau khi Mỹ rút khỏi thỏa thuận hạt nhân lịch sử và áp đặt trở lại các lệnh trừng phạt chống lại Iran, trong khi các nước châu Âu cũng được cho là “chưa đủ nỗ lực” để bảo vệ các lợi ích của Iran trước các biện pháp gây sức ép từ phía Mỹ. Chính vì thế, quyết định nối lại các hoạt động của Arak của Tổng thống Iran được xem là một bước đi của nước Cộng hòa Hồi giáo này nhằm tỏ rõ “lập trường” trước các động thái của Mỹ và một số nước châu Âu tham gia JCPOA.
Ngay lập tức, Tổng thống D.Trump đã phát thông điệp cảnh báo trên trang Twitter cá nhân về khả năng Mỹ sẽ “hành động trả đũa” trước việc Iran nâng mức làm giàu urani. “Ông Rouhani đã tuyên bố rằng Iran sẽ làm giàu urani tới mức mà Iran mong muốn nếu như không có một bản thỏa thuận hạt nhân mới. Hãy cẩn thận trước những lời đe dọa, Iran” – người đứng đầu Nhà Trắng viết, đồng thời cảnh báo thêm rằng, những lời đe dọa có thể sẽ khiến Iran phải trả giá đắt.
Mối quan hệ Mỹ-Iran đã bị kéo căng sau sự kiện Iran tuyên bố ngừng tuân thủ một số cam kết trong JCPOA vào tháng 5/2019. Thậm chí căng thẳng đã bị đẩy lên đỉnh điểm sau khi Tổng thống D.Trump được cho là đã ký phê chuẩn quyết định không kích Iran vào ngày 20/6, song đã rút lại vào phút chót. Tuy nhiên, điều đó cũng không có nghĩa rằng nguy cơ bùng phát xung đột quân sự giữa Mỹ và Iran đã bị đẩy lùi khi Mỹ vẫn đang tiếp tục duy trì sức ép nhằm vào bên còn lại thông qua việc triển khai lực lượng tại khu vực lân cận, trong đó gồm cả việc điều động các máy bay chiến đấu tàng hình F-22 đến một căn cứ không quân ở Qatar./.
Thu Lan (Theo PressTV, NHK)