Theo Tờ trình, Luật Thuỷ sản được Quốc hội thông qua ngày 26/11/2003 và có hiệu lực từ ngày 01/7/2004, về cơ bản đã tạo hành lang pháp lý quan trọng để điều chỉnh các quan hệ xã hội trong lĩnh vực thủy sản. Nhờ đó, ngành thuỷ sản đã dần chuyển dịch từ nghề cá nhân dân sang nghề cá thương mại, trong những năm qua đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận, đóng góp lớn vào tăng trưởng ngành nông nghiệp cũng như nâng cao giá trị kim ngạch xuất khẩu của nông sản Việt Nam (xuất khẩu thủy sản từ 2,2 tỷ USD năm 2003 tăng lên 7,16 tỷ USD năm 2016).
Tuy nhiên, sau 13 năm triển khai thực hiện, Luật Thuỷ sản 2003 đã bộc lộ một số hạn chế, bất cập. Thứ nhất, một số quy định chưa theo kịp với sự phát triển nhanh của ngành thuỷ sản Việt Nam như: Quy định về điều tra nghiên cứu nguồn lợi thủy sản; cấp phép khai thác thủy sản, khái niệm về tàu cá và tiêu chí quản lý tàu cá, quản lý giấy phép khai thác thủy sản…; một số nội dung chưa được quy định trong Luật như: quy định về điều kiện đối với nuôi trồng thủy sản không dùng làm thực phẩm; quản lý điều kiện sản xuất, kinh doanh chất xử lý, cải tạo môi trường trong nuôi trồng thủy sản; quy định về kiểm ngư...
Thứ hai, một số quy định chưa đáp ứng được yêu cầu trong công tác cải cách hành chính của Chính phủ như: tăng cường xã hội hóa các dịch vụ công, đơn giản hóa thủ tục hành chính, phân cấp mạnh cho địa phương...
Thứ ba, một số quy định không còn phù hợp với các luật mới có liên quan đến lĩnh vực thủy sản được Quốc hội thông qua (Luật Đầu tư, Luật Doanh nghiệp, Luật Đất đai...).
Thứ tư, một số quy định chưa đáp ứng được yêu cầu hội nhập quốc tế như: quy định về truy xuất nguồn gốc thủy sản, quy định về chống đánh bắt bất hợp pháp, quy định về biện pháp của quốc gia có cảng...
Bên cạnh đó, sự phát triển ngành thủy sản chưa bền vững; năng lực, kinh nghiệm quản lý và đầu tư trang thiết bị phục vụ cho kiểm tra, kiểm soát các hoạt động thuỷ sản còn hạn chế; biến đổi khí hậu diễn biến phức tạp, khó lường; nguồn lợi thuỷ sản đang có dấu hiệu suy giảm, môi trường sống của các loài thuỷ sản có nguy cơ bị ô nhiễm; xu hướng gia tăng bảo hộ mậu dịch, hàng rào kỹ thuật của các nước nhập khẩu… là những thách thức lớn đối với ngành thuỷ sản cần phải giải quyết.
Để khắc phục được các bất cập nêu trên, đồng thời, nhằm thể chế hóa đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và nhà nước về phát triển nông nghiệp, nông thôn nói chung và phát triển thủy sản nói riêng, đặc biệt là Nghị quyết 09-NQ/TW năm 2007 về chiến lược biển Việt Nam đến năm 2020, Nghị quyết số 26-NQ/TW năm 2008 về nông nghiệp, nông dân, nông thôn, việc tiến hành sửa đổi Luật Thuỷ sản 2003 là hết sức cần thiết.
Tiếp đó, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Phan Xuân Dũng trình bày Báo cáo thẩm tra dự án Luật Thủy sản (sửa đổi). Đề cập việc thành lập Quỹ bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản, tại Hội nghị thẩm tra dự án Luật, vấn đề này có 03 loại ý kiến:
Loại ý kiến thứ nhất đề nghị không thành lập Quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, mà cần có chính sách, quy định khuyến khích thành lập và phát triển Quỹ cộng đồng, vì: Luật Thủy sản năm 2003 tuy đã cho phép thành lập Quỹ tái tạo nguồn lợi thủy sản, nhưng sau 13 năm thi hành pháp luật về thủy sản thì Quỹ chưa đi vào hoạt động. Thêm nữa, việc thành lập Quỹ sẽ dẫn đến thêm bộ máy biên chế, chưa phù hợp với tinh thần Nghị quyết 39-NQ/TW ngày 17/4/2015 về tinh giản biên chế và cơ cấu lại đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức; quy định nguồn tài chính cho Quỹ chưa cụ thể, không rõ thẩm quyền, không có nguồn thu cố định và nhiệm vụ chi rõ ràng nên khó khả thi trong thực tiễn. Mặt khác, ở một số địa phương đã hình thành Quỹ cộng đồng gắn với mô hình đồng quản lý, tuy nhiên, mô hình đồng quản lý này đang gặp nhiều khó khăn do quy mô của Quỹ cộng đồng còn nhỏ, thiếu nguồn lực tài chính cho hoạt động.
Loại ý kiến thứ hai đề nghị thành lập Quỹ trung ương và Quỹ cấp tỉnh như dự thảo Luật để có hệ thống quỹ đồng bộ từ trên xuống dưới, tiếp nhận được đầy đủ và triển khai nguồn lực tài chính hỗ trợ cho phát triển nguồn lợi thủy sản. Thực tế, các hoạt động bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản gắn liền với địa phương, cộng đồng dân cư; phải dựa vào địa phương, cộng đồng thì mới quản lý hiệu quả việc khai thác, sử dụng và phát triển bền vững nguồn tài nguyên thủy sản.
Loại ý kiến thứ ba đề nghị thành lập Quỹ trung ương và khuyến khích phát triển Quỹ cộng đồng, không thành lập Quỹ cấp tỉnh vì: Tuy nguồn thu cho quỹ không ổn định nhưng thực tế đã có một số nguồn lực tài chính hỗ trợ từ các tổ chức, cá nhân. Vì vậy, cần phải có Quỹ trung ương để thu hút, tiếp nhận các nguồn tài trợ, đóng góp của xã hội cho bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản. Quỹ trung ương sẽ là đầu mối triển khai đầu tư cho các chương trình, dự án bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản của Trung ương cũng như ở địa phương khi thấy cần thiết hoặc theo yêu cầu của nhà tài trợ. Mặt khác, việc không thành lập Quỹ cấp tỉnh sẽ không làm phát sinh bộ máy, biên chế ở địa phương theo tinh thần Nghị quyết 39 và Chỉ thị 02/CT-TTg ngày 6/01/2017 về việc đẩy mạnh thực hiện chủ trương tinh giản biên chế; tiết kiệm trong điều kiện nguồn thu cho Quỹ hạn chế. Việc thành lập Quỹ cộng đồng do cộng đồng tổ chức để tiếp nhận nguồn tài trợ, đóng góp phục vụ cho chính hoạt động của cộng đồng.
Cũng trong phiên họp buổi sáng, Quốc hội họp riêng thảo luận về: Phê chuẩn Hiệp ước bổ sung Hiệp ước hoạch định biên giới quốc gia giữa nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam và nước Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào về việc sửa đổi điểm khởi đầu của đường biên giới quốc gia Việt Nam - Lào; Phê chuẩn Nghị định thư về đường biên giới và mốc quốc giới giữa nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam và nước Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào./.
Mỹ Anh