Ngay từ khi mới thành lập, Đảng ta đã nhận thức rõ tầm quan trọng của công tác kiểm tra đối với việc đảm bảo chấp hành và thực hiện thắng lợi mục tiêu, lý tưởng, cương lĩnh, chiến lược, đường lối và việc giữ gìn kỷ luật, sự đoàn kết, thống nhất trong Đảng. Điều lệ Đảng đầu tiên ghi rõ: “Đảng Cộng sản Đông Dương phải tổ chức theo lối tập trung dân chủ, trách nhiệm của đảng viên và các đảng bộ phải giữ kỷ luật đảng một cách nghiêm khắc”. Từ ngày đầu thành lập đến năm 1948, công tác kiểm tra của Đảng do các cấp uỷ và các tổ chức đảng thực hiện. Xuất phát từ yêu cầu nhiệm vụ chính trị và công tác xây dựng Đảng trong từng giai đoạn cách mạng, ngày 16/10/1948, Ban Thường vụ Trung ương Đảng (khoá I) ra Quyết nghị số 29- QN/TW thành lập Ban Kiểm tra Trung ương, đây là cơ quan kiểm tra chuyên trách đầu tiên của Đảng. Từ đó, ngày 16/10/1948 trở thành Ngày truyền thống của ngành Kiểm tra Đảng.