Thế nhưng, dưới sự hậu thuẫn các tổ chức phản động và các thế lực thù địch, các đối tượng bất mãn, cơ hội chính trị và một số người có ý đồ xấu ở trong nước thông qua phản biện xã hội để phá hoại chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, gây mất ổn định an ninh chính trị, xã hội, qua đó, hòng chia rẽ khối đại đoàn kết dân tộc, làm giảm lòng tin của Nhân dân vào Đảng, Nhà nước, vào chế độ xã hội ở nước ta.
1. Cần hiểu đúng về phản biện xã hội
Phản biện xã hội là sự phản ánh chính kiến của xã hội đối với các chủ trương, chính sách, pháp luật do hệ thống lãnh đạo, quản lý đề ra, thể hiện qua những nhận xét, đánh giá, phân tích có căn cứ và có sức thuyết phục, được thực hiện một cách trực tiếp hoặc gián tiếp bởi các chủ thể phản biện; có chức năng chuyển tải nhu cầu, nguyện vọng của xã hội đến hệ thống lãnh đạo và quản lý; có tác dụng thúc đẩy nền dân chủ xã hội và củng cố thể chế xã hội. Hình thức phản biện xã hội tùy thuộc vào truyền thống văn hóa chính trị, trình độ tổ chức dân chủ của từng nơi, từng thời kỳ lịch sử.
Phản biện xã hội còn được hiểu là sự nhận xét, đánh giá, nêu chính kiến khẳng định những nội dung đúng đắn của chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, các chương trình, dự án, đề án, đồng thời phát hiện những điểm chưa chính xác, chưa phù hợp với đời sống xã hội và lợi ích chính đáng của Nhân dân để kiến nghị sửa đổi, bổ sung cho chính xác, phù hợp; nhằm làm cho dự án, kế hoạch đưa ra được đầy đủ, hoàn thiện hơn, góp phần tạo ra và bảo đảm sự đồng thuận xã hội, sự đoàn kết toàn dân dưới sự lãnh đạo của Đảng. Phản biện xã hội nhằm phát hiện những nội dung còn thiếu, chưa sát, chưa đúng, chưa phù hợp trong các văn bản dự thảo của các cơ quan đảng, nhà nước; kiến nghị những nội dung thiết thực, góp phần xây dựng, hoàn thiện đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, phản ánh được nguyện vọng, ý chí, lợi ích của các tầng lớp nhân dân, đồng thời thể hiện rõ tính ưu việt của nền dân chủ xã hội chủ nghĩa.
Trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng và Nhà nước luôn đặc biệt coi trọng việc phát huy vai trò phản biện xã hội của mọi tầng lớp nhân dân, các tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội trong việc tham gia xây dựng đường lối, chủ trương, chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước... Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng đã khẳng định: “Trong mọi công việc của Đảng và Nhà nước, phải luôn quán triệt sâu sắc quan điểm “dân là gốc”; thật sự tin tưởng, tôn trọng và phát huy quyền làm chủ của Nhân dân, kiên trì thực hiện phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng. Nhân dân là trung tâm, là chủ thể của công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”; “Mặt trận và các đoàn thể nhân dân tiếp tục đổi mới nội dung và phương thức hoạt động, vận động đông đảo Nhân dân tham gia các phong trào thi đua yêu nước, phát huy ngày càng tốt hơn vai trò đại diện quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của đoàn viên, hội viên và Nhân dân; chủ động tham gia giám sát và phản biện xã hội”. Trước đó, ngày 12/12/2013, Bộ Chính trị khóa XI ban hành Quyết định số 217-QĐ/TW “Về việc ban hành Quy chế giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể chính trị - xã hội”; Kết luận số 19-KL/TW, ngày 14/10/2021 của Bộ Chính trị về Đề án “Định hướng Chương trình xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV” đã nhấn mạnh phải phát huy vai trò của Nhân dân, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên trong việc nâng cao chất lượng công tác phản biện xã hội đối với quy trình lập pháp và giám sát việc thực hiện pháp luật. Ban Bí thư ban hành Chỉ thị số 18-CT/TW, ngày 26/10/2022 về phát huy vai trò, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác giám sát, phản biện xã hội phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội. Thể chế hóa quan điểm của Đảng, Điều 9, Hiến pháp năm 2013 đã khẳng định: “Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân; đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân; tập hợp, phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, thực hiện dân chủ, tăng cường đồng thuận xã hội; giám sát, phản biện xã hội”.
Qua nghiên cứu cho thấy, phản biện xã hội có các đặc trưng cơ bản là: Đó là một hoạt động phân tích độc lập, đây là một yếu tố rất quan trọng bảo đảm tính khách quan và chính kiến của chủ thể phản biện. Phản biện xã hội là xem xét, phân tích, lập luận các mặt khác nhau của một vấn đề để tiệm cận chân lý, nó được tiến hành bởi lực lượng xã hội, thông qua các tổ chức xã hội được hình thành theo nguyên tắc tự lập, tự nguyện hoặc được tiến hành một cách trực tiếp bởi các thành viên của xã hội. Phản biện xã hội có tính xây dựng đối với hệ thống lãnh đạo và quản lý, nó khác với phản kháng mang động cơ chống lại sự lãnh đạo và quản lý xã hội. Phản biện xã hội nhằm vào mọi lĩnh vực hoạt động diễn ra trong đời sống xã hội, từ khâu hoạch định đến khâu tổ chức thực hiện mọi chủ trương, chính sách, pháp luật, bao gồm cả sự việc liên quan đến bộ máy tổ chức và con người thực hiện. Phản biện xã hội đòi hỏi phải có mục đích rõ ràng, đúng đắn, có trách nhiệm chính trị cao; đòi hỏi trình độ, năng lực trí tuệ và trình độ, năng lực tổ chức, có phương pháp khoa học và phù hợp với thực tiễn. Hoạt động phản biện xã hội không thể chỉ dựa trên cơ sở đạo lý, bằng tính tích cực tự giác, mà phải dựa trên nền tảng pháp lý mới mang lại kết quả thiết thực.
Những năm qua, hoạt động phản biện xã hội đã trở thành một trong những kênh quan trọng, giúp Đảng, Nhà nước có thêm thông tin trước khi xem xét, quyết định các vấn đề trong công tác lãnh đạo, quản lý, điều hành; làm cho mọi chủ trương, chính sách, pháp luật đều là sản phẩm kết tinh của “ý Đảng - lòng dân”, góp phần phát huy quyền làm chủ của Nhân dân trong việc tham gia xây dựng Đảng, Nhà nước và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh, tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Chỉ tính riêng nhiệm kỳ 2014 - 2019, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp đã tổ chức 86.872 cuộc phản biện xã hội, hầu hết là phản biện các dự thảo chủ trương, chính sách, chương trình, đề án quan trọng liên quan đến phát triển kinh tế - xã hội và đời sống của Nhân dân. Qua đó, góp phần để Nhân dân chủ động, tích cực tham gia vào quá trình xây dựng các chính sách, quy định và các đề án, dự án, chương trình của địa phương có liên quan đến quyền và nghĩa vụ của nhân dân, góp phần bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của công dân, của Nhà nước.
2. Nhận diện các hoạt động lợi dụng phản biện xã hội
Thực hiện chiến lược “diễn biến hòa bình”, những năm vừa qua, các thế lực thù địch, phản động đã ra sức hậu thuẫn, kích động các đối tượng trong nước lợi dụng phản biện xã hội để tập hợp lực lượng chống đối chính trị, thúc đẩy sự đối kháng trong xã hội, tạo các lực lượng đối lập, nhân danh phản biện để phản bác, chống đối các chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước ta, tiến tới xóa bỏ vai trò lãnh đạo của Đảng và chế độ xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam. Chúng đặc biệt lợi dụng thời điểm trước và trong quá trình tổ chức đại hội nhiệm kỳ của Đảng, các kỳ bầu cử Quốc hội, Hội đồng nhân dân các cấp hay là diễn ra các sự kiện quốc tế quan trọng để đẩy mạnh hoạt động lợi dụng phản biện xã hội để xâm phạm an ninh chính trị, trật tự an toàn, xã hội của đất nước. Chúng triệt để lợi dụng internet, mạng xã hội lấy danh nghĩa phản biện xã hội để nêu những ý kiến về các chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước đến các chính sách, quyết sách cụ thể ở các bộ, ngành, địa phương. Chúng thông qua việc gửi “thư ngỏ”, “kiến nghị” gửi các cấp, các ngành, gửi các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước; qua trả lời phỏng vấn của các đài, báo nước ngoài để xuyên tạc chủ trương, đường lối lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước, phủ nhận tất cả những thành quả mà đất nước đạt được dưới sự lãnh đạo của Đảng; thổi phồng, bôi lem những tồn tại, hạn chế của đời sống xã hội trên cơ sở nêu vài nội dung mang tính phản biện nhưng lại thể hiện bằng ngôn ngữ miệt thị, chửi bới, công kích, bóp méo sự thật nên về thực chất là lợi dụng để xuyên tạc, chống phá. Một số người tự xưng là “nhà lý luận”, tự cho mình là “người phản biện”, “tiến bộ” lợi dụng phản biện xã hội đưa các ý kiến phản biện về những vấn đề của Đảng, Nhà nước, đất nước để kích động, tuyệt đối hóa tự do, dân chủ, rằng xã hội Việt Nam “thiếu không gian tự do”, nguyên nhân trì trệ về kinh tế là do trì trệ về chính trị, nguyên nhân các tồn tại, yếu kém là “do độc Đảng”. Cũng có người lợi dụng việc một số cán bộ, đảng viên vi phạm kỷ luật, pháp luật và việc xử lý của các cơ quan chức năng để kích động, suy đoán nhằm chia rẽ nội bộ, hình thành “phe nhóm chống đối nhau” trong nội bộ các tổ chức đảng, các cơ quan, địa phương, đơn vị. Một số đối tượng vì tư lợi hẹp hòi và động cơ chính trị lại lợi dụng danh nghĩa góp ý, phản biện để gây sự nghi ngờ, gieo rắc thù hận và chia rẽ mối đoàn kết trong nội bộ từng cơ quan, đơn vị.
Tựu trung lại, các đối tượng lợi dụng phản biện xã hội nhằm mục đích phá hoại vì lợi ích riêng, lợi ích nhóm cố ý gây rối, phủ nhận chính sách, phủ nhận sự phát triển của tập thể và đất nước... tìm mọi cách tán phát những thông tin xuyên tạc, bịa đặt, vu khống và chụp mũ, đả kích, nói xấu mang tính chống đối, lật đổ, xuyên tạc sự thật nhằm gây nghi ngờ, chia rẽ đoàn kết, phá hoại lòng tin, sự đồng thuận xã hội trong nước, trong Đảng và bôi nhọ, hạ uy tín của Đảng, Nhà nước hoặc của doanh nghiệp Việt Nam cả trong nước và trên trường quốc tế. Điển hình như vừa qua, lợi dụng chủ trương góp ý dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi), đã xuất hiện một số trang web, blogger tham gia “góp ý” theo kiểu cố ý bẻ cong sự thật, làm cho người dân hiểu sai từ “đất đai thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu thành đất đai là độc quyền sở hữu của Nhà nước”. Có đối tượng còn lợi dụng phản biện xã hội xuyên tạc chủ trương, đường lối lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước, thổi phồng những tồn tại, hạn chế của đời sống xã hội, từ đó tuyệt đối hóa tự do, dân chủ, thậm chí quy chụp cực đoan rằng mọi hạn chế và tiêu cực trong đời sống kinh tế - xã hội nước ta là do chế độ độc Đảng.
Phản biện xã hội ở Việt Nam là hình thức thực hiện dân chủ trong hệ thống chính trị một cách có tổ chức, dưới sự lãnh đạo của Đảng. Vì thế nên nó rất cần ý thức và trách nhiệm cao của hệ thống chính trị, các tổ chức chính trị, chính trị - xã hội được trao quyền phản biện xã hội và các tầng lớp nhân dân, bởi có như vậy, phản biện xã hội mới đạt chất lượng, hiệu quả thực sự, làm cho mọi đường lối, chủ trương, chính sách khi đã ban hành đều thực sự vì lợi ích chung của quốc gia, dân tộc, vì hạnh phúc của người dân. Chủ thể phản biện xã hội cần có thái độ khách quan, lấy lợi ích của cộng đồng làm mục đích chứ không phải dựa vào ý kiến chủ quan, cảm tính và phiến diện, cực đoan để thực hiện mục tiêu, ý đồ cá nhân không trong sáng, không mang lại lợi ích vì cộng đồng và xã hội.
3. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả công tác phòng ngừa, đấu tranh ngăn chặn hoạt động lợi dụng phản biện xã hội
Nhằm góp phần nâng cao hiệu quả công tác phòng ngừa, đấu tranh ngăn chặn hoạt động lợi dụng phản biện xã hội để phá hoại chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, gây mất ổn định an ninh chính trị, xã hội, cần tập trung thực hiện một số giải pháp trọng tâm sau:
Thứ nhất, cần xác định rằng, việc phòng ngừa, đấu tranh, ngăn chặn hoạt động lợi dụng phản biện xã hội để thực hiện âm mưu “diễn biến hòa bình” ở nước ta cũng là một trong những nhiệm vụ chính trị quan trọng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; bảo vệ chủ trương, đường lối, của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, bảo vệ những thành quả cách mạng mà Nhân dân ta đã dày công xây dựng. Do vậy, công tác này luôn phải được đặt dưới sự lãnh đạo trực tiếp, toàn diện của Đảng và Nhà nước nhằm phát huy sức mạnh của cả hệ thống chính trị, trong đó Mặt trận Tổ quốc các cấp giữ vai trò chủ công, nòng cốt trong triển khai công tác này nhằm phát huy sức sáng tạo, trí tuệ của các tầng lớp nhân dân và huy động sức mạnh của toàn dân tộc và cả hệ thống chính trị trong xây dựng và phát triển đất nước.
Thứ hai, tiếp tục nâng cao hiệu quả của phản biện xã hội nhằm bảo đảm cho nội dung và kết quả phản biện xã hội thực sự sát với những vấn đề mà Đảng, Nhà nước mong muốn, toàn thể Nhân dân quan tâm. Mặt trận Tổ quốc các địa phương chủ động tham mưu đề xuất với cấp ủy, phối hợp với chính quyền địa phương tham gia từ sớm, từ xa vào quá trình xây dựng, ban hành các dự thảo chính sách, pháp luật của địa phương, nhất là các dự án phát triển kinh tế - xã hội; phát huy vai trò của các chuyên gia, nhà khoa học, nhà hoạt động thực tiễn tham gia vào công tác phản biện xã hội; quy tụ nhiều thành phần tham gia phản biện xã hội để bảo đảm tính đa dạng, tính đại diện, tính chuyên sâu mang hàm lượng khoa học cao, sát thực tiễn hơn, đúng với quan điểm và tinh thần chỉ đạo của Đảng, Nhà nước đối với công tác phản biện xã hội; chủ động, kịp thời phát hiện những bất cập, vướng mắc về thể chế và nảy sinh trong quá trình thực thi để chủ động đề xuất, kiến nghị cấp có thẩm quyền xem xét, sửa đổi, bổ sung và ban hành mới các văn bản quy phạm pháp luật để xử lý.
Thứ ba, tiếp tục đổi mới nội dung, phương thức, nâng cao hơn nữa hiệu quả của công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức của cán bộ, đảng viên và Nhân dân về phản biện xã hội, âm mưu, thủ đoạn lợi dụng phản biện xã hội để phá hoại chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, gây mất ổn định an ninh chính trị, xã hội của đất nước; làm cho chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh thật sự trở thành nền tảng tinh thần vững chắc của đời sống xã hội. Qua đó, nâng cao nhận thức, trách nhiệm, bản lĩnh chính trị của cán bộ, đảng viên và Nhân dân từ đó tích cực tham gia vào công tác phòng ngừa, đấu tranh với hoạt động này. Làm cho cán bộ, đảng viên và người dân đặc biệt là thanh thiếu niên thấy rõ tác hại của các tài liệu, thông tin phản động, xuyên tạc; có khả năng nhận diện và “miễn dịch” các nội dung thông tin xấu độc, có chủ kiến khi tiếp cận các vấn đề phản biện.
Bốn là, tiếp tục đẩy mạnh công tác kiểm tra, giám sát của Đảng bảo đảm trọng tâm, trọng điểm, được tiến hành thường xuyên, toàn diện nhằm xây dựng Đảng, xây dựng hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh; kịp thời phát hiện, đấu tranh và xử lý đối với những cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức có biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”. Chủ động cung cấp thông tin chính thống, định hướng nhận thức đúng đắn cho đội ngũ cán bộ, đảng viên và Nhân dân về những vấn đề được xã hội quan tâm, không để các thế lực xấu lợi dụng xuyên tạc, kích động, chống phá. Phát huy vai trò của Nhân dân trong việc ngăn chặn, đẩy lùi, chủ động phòng ngừa và kiên quyết đấu tranh với sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, tham nhũng, tiêu cực, “tự diễn biến”,“tự chuyển hóa” của cán bộ, đảng viên.
Thứ năm, tiếp tục tăng cường công tác quản lý nhà nước về báo chí, truyền thông, internet và thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm trên lĩnh vực này. Qua đó, chủ động phát hiện những hành vi sai phạm, xu hướng lệch lạc của số phóng viên, nhà báo thoái hóa, biến chất; phát hiện các tài liệu, bài viết tuyên truyền các luận điệu xuyên tạc, thù địch để có biện pháp ngăn chặn, xử lý kịp thời. Chủ động phát hiện, đấu tranh, ngăn chặn các trang mạng độc hại, các blog “đen” thường đăng tải các tin, bài, phim có nội dung xấu, độc hại, trái ngược với quan điểm, chủ trương của Đảng, pháp luật của Nhà nước. Nghiên cứu sử dụng các giải pháp công nghệ thông tin để ngăn chặn một cách triệt để các tin tức xấu, độc trên các trang mạng và vô hiệu hóa hoặc ngăn chặn việc truy cập vào các trang mạng có nội dung “độc hại”.
Cần nhấn mạnh rằng, Đảng và Nhà nước ta luôn khuyến khích các diễn đàn phản biện xã hội với ý thức trách nhiệm và tinh thần xây dựng, có tính khoa học, thực tiễn, chỉ ra những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân, giải pháp để ngày càng đóng góp nhiều hơn, tốt hơn cho sự phát triển chung của đất nước; chứ không phải là lợi dụng phản biện xã hội để thực hiện mưu đồ cá nhân, xâm phạm an ninh chính trị, xã hội như các đối tượng đã thực hiện trong thời gian qua./. Phan Văn Lãn