Nhận thức được tầm quan trọng của công tác bảo tồn đa dạng sinh học mà đặc biệt là bảo vệ, gìn giữ động, thực vật quý hiếm, tỉnh Quảng Trị đã giao cho các ngành liên quan triển khai các chương trình hành động nhằm nâng cao hiệu quả công tác bảo tồn đa dạng sinh học và bảo vệ động, thực vật quý hiếm. Đến nay tỉnh Quảng Trị đã thành lập được 3 Khu bảo tồn thiên nhiên với tổng diện tích 66.374 ha; tỉnh đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo công tác bảo vệ rừng nói chung và bảo vệ động, thực vật hoang dã nguy cấp, quý hiếm nói riêng; gần đây nhất là công văn 955/UBND-NN ngày 25/3/2016 của UBND tỉnh về tăng cường công tác bảo vệ động vật hoang dã.
Thông qua chính quyền địa phương, các ngành chức năng như Kiểm lâm, Công an, Hải quan, Biên phòng, Quản lý thị trường… xây dựng phương án đấu tranh ngăn chặn tại chỗ và tổ chức kiểm tra, kiểm soát trên các tuyến giao thông, các tụ điểm mua bán động, thực vật hoang dã trái phép; phối hợp với tỉnh Savannakhet trong việc ngăn chặn tình trạng buôn bán động, thực vật hoang dã, quý hiếm trên tuyến biên giới từ Lào vào Việt Nam; tuyên truyền, giáo dục nhằm nâng cao nhận thức cho mọi tầng lớp nhân dân, đặc biệt là người dân ở miền núi để người dân tích cực tham gia bảo vệ động, thực vật quý hiếm; không săn, bắt, bẫy các loài động vật hoang dã quý hiếm; không làm ô nhiễm hoặc phá hủy môi trường sống của chúng; các cơ quan chức năng tăng cường các biện pháp quản lý, bảo vệ; xử lý nghiêm minh các hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ động, thực vật hoang dã, quý hiếm, nên đã từng bước hạn chế nạn khai thác, buôn bán, săn bắt trái phép.
Chính quyền địa phương cấp huyện, xã cùng lực lượng kiểm lâm đã tăng cường quản lý hoạt động gây nuôi động vật hoang dã; các cơ sở nuôi đều được cấp giấy phép và được kiểm tra, giám sát thường xuyên; tỉnh cũng đã tạo điều kiện và phối hợp tốt với các viện, trường, trung tâm để nghiên cứu, bảo tồn động, thực vật hoang dã trên địa bàn; phối hợp với các tổ chức phi chính phủ như: ENV, WWF, VIETNATURE…trong nghiên cứu và hỗ trợ công tác bảo tồn. Bằng những nỗ lực của các cấp, các ngành, địa phương, tình hình vi phạm về buôn bán, vận chuyển, tiêu thụ động, thực vật nguy cấp, quý hiếm trên địa bàn đã từng bước được hạn chế, số vụ vi phạm giảm dần qua từng năm.
Tuy vậy, hiện nay diện tích rừng tự nhiện có xu hướng giảm, nạn buôn bán động vật hoang dã vẫn còn tiếp diễn không chỉ ở Việt Nam mà còn diễn ra ở nhiều quốc gia khác hình thành mạng lưới buôn bán động vật hoang dã xuyên biến giới, trong đó Quảng Trị là một trong số những tuyến đường trung chuyển quan trọng. Mặt khác, lợi nhuận thu được từ hoạt động buôn bán bất hợp pháp quá lớn nên các đối tượng bất chấp pháp luật với nhiều thủ đoạn tinh vi, xảo quyệt khiến cho việc thực thi pháp luật gặp nhiều khó khăn. Đời sống của một bộ phân dân cư, nhất là vùng núi, vùng gần rừng còn thấp, vì lợi ích trước mắt, vô tình hay cố ý người dân đã trực tiếp tham gia hoặc tiếp tay cho các hành vi trái phép nói trên.
Điều đáng nói là trong thời gian gần đây, việc tiêu thụ và buôn bán bất hợp pháp động vật hang dã, quý hiếm và các sản phẩm của chúng tiếp tục diễn biến phức tạp.Ý thức bảo vệ môi trường của người dân chưa cao, công tác tuyên truyền, giáo dục ý thức pháp luật về bảo vệ động, thực vật hoang dã chưa làm chuyển biến được hành vi, cho nên tình trạng buôn bán và sử dụng sản phẩm từ động, thực vật hoang dã hiện còn diễn ra tại nhiều nơi. Hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật về lĩnh vực này vẫn còn thiếu, chưa đồng bộ, một số văn bản còn chồng chéo gây khó khăn cho các cơ quan thực thi pháp luật.
Chỉ tính riêng trong năm 2016, toàn tỉnh đã bắt 135 vụ vi phạm với số lượng 1.599 cá thể động vật hoang dã, quý hiếm. Đơn cử như vụ ngày 14/1/2016 Đội kiểm lâm cơ động phối hợp với Cơ quan Cảnh sát điều tra (PC46) bắt giữ vụ vận chuyển động vật rừng đối với ông Nguyễn Văn Hồng trú tại Quảng Bình và bà Hoàng Thị Luyến trú tại Thừa Thiên Huế. Tang vật gồm 40 cá thể, nhiều loại động vật rùa, cầy, tê tê, don, trọng lượng 86 kg... Để ngăn chặn và chấm dứt vấn nạn săn bắt, mua bán, vận chuyển trái phép động vật hoang dã, quý hiếm cần có sự vào cuộc của chính quyền địa phương, các cơ quan chức năng, sự ủng hộ của người dân và toàn xã hội. Đặc biệt là tăng cường hơn nữa công tác quản lý nhà nước, nâng cao trách nhiệm và sự phối hợp của các cơ quan chức năng và chính quyền các cấp trong việc bảo vệ, bảo tồn động thực vật hoang dã, quý hiếm. Ngăn chặn triệt để tình trạng săn bắt, bẫy động vật hoang dã quý hiếm, quản lý chặt chẽ việc kinh doanh, vận chuyển động vật hoang dã hoặc sản phẩm của chúng.
Hoàn thiện các quy định của pháp luật về bảo vệ động thực vật hoang dã, quý hiếm; khắc phục tình trạng chồng chéo, bất cập khó áp dụng; có chế tài nghiêm minh đủ sức răn đe các hành vi vi phạm. Thay đổi nhận thức và hành vi của người sử dụng bằng các chiến dịch truyền thông để tuyên truyền giáo dục đến nhiều tầng lớp nhân dân về việc nói không với động vật hoang dã. Tăng cường năng lực cho cơ quan thực thi pháp luật, triển khai chương trình tập huấn cung cấp các thiết bị cần thiết, xây dựng và phát triển mạng lưới cung cấp thông tin, lưu giữ số liệu. Tăng cường quản lý chặt chẽ các hoạt động gây nuôi động vật hoang dã. Ngoài ra cần có sự quan tâm giúp đỡ của các bộ, ngành trung ương, sự hỗ trợ của các tổ chức quốc tế, các đơn vị nghiên cứu về bảo tồn đa dạng sinh học trong việc kiểm soát buôn bán, vận chuyển, tiêu thụ động vật hoang dã trên địa bàn.
Lâm Khanh