Thực hiện chủ trương của Trung ương Đảng và chỉ thị của Lãnh tụ Hồ Chí Minh về xây dựng lực lượng vũ trang cho Cách mạng Việt Nam, ngày 22/12/ 1944, tại khu rừng Trần Hưng Đạo (xã Tam Kim, huyện Nguyên Bình, tỉnh Cao Bằng), Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân, đội quân chủ lực đầu tiên, tổ chức tiền thân của Quân đội nhân dân Việt Nam, đã được thành lập. Ngay sau khi thành lập, Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân đã tiến hành hai trận đánh tại Phai Khắt và Nà Ngần, giành thắng lợi hoàn toàn, mở ra truyền thống “bách chiến, bách thắng” của Quân đội ta. Đúng như lời tiên đoán của Bác Hồ kính yêu: “Tuy lúc đầu quy mô của nó còn nhỏ, nhưng tiền đồ của nó rất vẻ vang. Nó là khởi điểm của Giải phóng quân, nó có thể đi suốt từ Nam chí Bắc, khắp đất nước Việt Nam chúng ta”.
Từ đội quân nhỏ bé ban đầu, dưới sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng, sự chăm lo của Lãnh tụ Hồ Chí Minh, được sự yêu thương, đùm bọc, giúp đỡ của nhân dân, Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân đã không ngừng phát triển. Đến đầu tháng 8/1945, đội quân ấy đã lớn mạnh lên hàng nghìn người, trở thành lực lượng nòng cốt bảo vệ nhân dân đứng lên giành chính quyền, làm nên cuộc Cách mạng Tháng Tám thành công, “long trời lở đất”, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Ngay sau đó, Quân đội ta tiếp tục cùng toàn Đảng, toàn dân bước vào cuộc kháng chiến trường kỳ, chống lại dã tâm của thực dân Pháp muốn quay lại cướp nước ta một lần nữa. Trải qua hàng chục chiến dịch lớn -nhỏ, Quân đội ta đã từng bước chuyển thế trận từ phòng ngự sang cầm cự, rồi đến tổng phản công và kết thúc 9 năm kháng chiến trường kỳ bằng Chiến thắng Điện Biên Phủ “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu” ngày 07/5/1954, chấm dứt ách đô hộ gần 100 năm của chế độ thực dân, đưa miền Bắc tiến lên chủ nghĩa xã hội. Chiến thắng Điện Biên Phủ lịch sử đã buộc quân Pháp phải rời khỏi Đông Dương, đồng thời đánh dấu mốc lịch sử cho phong trào các nước thuộc địa trên khắp các châu lục đứng lên, đấu tranh giành độc lập.
Với chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ và sự ủng hộ, hỗ trợ chí tình của anh em, bạn bè quốc tế, Hiệp định Giơ-ne-vơ về lập lại hòa bình tại Việt Nam được ký kết (tháng 1/1955). Nhưng đế quốc và tay sai đã vi phạm trắng trợn Hiệp định, ngăn cản không cho tổ chức tổng tuyển cử, chia cắt hai miền đất nước, áp đặt chế độ thực dân kiểu mới ở miền Nam thân yêu. Toàn Đảng, toàn quân, toàn dân ta lại bước vào cuộc kháng chiến gian khổ, ác liệt, đấu tranh giành độc lập dân tộc, thống nhất đất nước. Với truyền thống kiên trung, anh dũng, sáng tạo, không tiếc máu xương, chúng ta đã có những trận thắng vang dội đầu tiên ở Ấp Bắc, Vạn Tường... (năm 1965); những chiến thắng từ cấp chiến thuật đến chiến lược, đã từng bước đánh bại từ “chiến tranh đặc biệt”, “chiến tranh cục bộ”, đến “Việt Nam hóa chiến tranh” và cuối cùng là làm thất bại hoàn toàn ý chí xâm lược của đế quốc Mỹ ở Đông Dương. Từ thắng lợi của cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân 1968 đến Chiến thắng "Điện Biên Phủ trên không" (năm 1972) và cuối cùng là cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân 1975 mà đỉnh cao là thắng lợi của chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước đã đánh dấu những mốc son chói lọi trong trang sử hào hùng của Quân đội ta. Chiến thắng vĩ đại này đã mở ra một kỷ nguyên mới cho dân tộc Việt Nam - Kỷ nguyên hòa bình, độc lập dân tộc và xây dựng chủ nghĩa xã hội; tạo cơ hội cho hai nước bạn Lào và Campuchia giành lại độc lập, xây dựng đất nước.
Đất nước thống nhất, cả nước bắt tay vào xây dựng chủ nghĩa xã hội, Quân đội ta vừa tham gia phát triển kinh tế, xã hội; đồng thời vừa chiến đấu bảo vệ Tổ quốc ở biên giới Tây Nam, biên giới phía Bắc và bảo vệ chủ quyền biển đảo thiêng liêng của Tổ quốc. Những năm tháng hào hùng ấy, Quân đội ta đã vượt qua nhiều khó khăn gian khổ, chịu nhiều hy sinh, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ quốc tế, giúp nước bạn Campuchia thoát khỏi họa diệt chủng dưới bàn tay của Pol Pot Ieng Sary...
Bước vào thời kỳ đổi mới và hội nhập quốc tế, Quân đội ta tiếp tục phát huy truyền thống tốt đẹp, tích cực nghiên cứu, đề xuất hoàn thiện đường lối, pháp luật về quân sự, quốc phòng, đánh dấu bước phát triển tư duy lý luận về đường lối, nghệ thuật quân sự, đáp ứng nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc cả trước mắt và lâu dài. Đồng thời thường xuyên huấn luyện, nâng cao khả năng sẵn sàng chiến đấu, tập trung xây dựng lực lượng chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại. Thực hiện tốt vai trò nòng cốt xây dựng nền quốc phòng toàn dân, thế trận quốc phòng toàn dân gắn với thế trận an ninh nhân dân ngày càng vững chắc. Toàn quân luôn gương mẫu thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 khóa XI, khóa XII về xây dựng, chỉnh đốn Đảng và Chỉ thị 05 của Bộ Chính trị về học tập, làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Công tác hậu phương quân đội được chú trọng thực hiện, góp phần thực hiện chính sách an sinh xã hội và củng cố thế trận lòng dân, tạo cơ sở xây dựng quân đội vững mạnh toàn diện. Phát huy tốt vai trò nòng cốt trong phòng, chống khắc phục hậu quả thiên tai, cứu hộ, cứu nạn. Hình ảnh Bộ đội Cụ Hồ giúp dân trong thiên tai, khó khăn, vừa làm bác sỹ, vừa làm thầy giáo nơi biên giới, vùng cao…, góp phần quan trọng củng cố niềm tin của Nhân dân vào Đảng, Nhà nước và Quân đội ta.
Công tác đối ngoại quốc phòng được đẩy mạnh, hợp tác hiệu quả với các nước láng giềng, các nước lớn, bạn bè truyền thống. Hiện nay đã thiết lập quan hệ hợp tác quốc phòng ở các cấp độ khác nhau với hơn 80 nước, trong đó có các nước lớn. Trên bình diện đa phương, Việt Nam đã trở thành thành viên tích cực và có trách nhiệm của các diễn đàn khu vực và quốc tế như: Diễn đàn khu vực ASEAN (ARF); Hội nghị Bộ trưởng các nước ASEAN (ADMM), Hội nghị Bộ trưởng các nước ASEAN mở rộng (ADMM+)… Chúng ta cũng đã tổ chức đưa Bệnh viện dã chiến cấp 2 số 1 sang Phái bộ Liên Hợp Quốc tại Nam Sudan, được cộng đồng quốc tế đánh giá cao, tạo bước đột phá trong hoạt động đối ngoại của Đảng, Nhà nước nói chung, đối ngoại và hợp tác quốc tế về quốc phòng nói riêng…
Nhìn lại cả bề dầy lịch sử hào hùng 74 năm qua, dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự chỉ dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại, Quân đội ta đã trưởng thành và lớn mạnh không ngừng. Từ 34 chiến sĩ trong Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân, qua 2 cuộc kháng chiến chống thực dân, đế quốc, giành độc lập dân tộc đến thời kỳ cả nước bắt tay vào xây dựng chủ nghĩa xã hội và sau đó bước vào thời kỳ đổi mới, hội nhập quốc tế, Quân đội ta ngày càng trưởng thành vững mạnh, hoàn thiện về cơ cấu, có sức mạnh tổng hợp, với các quân chủng, binh chủng hiện đại, các binh đoàn chủ lực cơ động mạnh, đủ khả năng đánh bại mọi kẻ thù xâm lược. Nghệ thuật quân sự, phương pháp tác chiến của Quân đội ta cũng có những phát triển vượt bậc, vừa kết hợp giữa nghệ thuật, cách đánh truyền thống, vừa bổ sung những phương pháp tác chiến hiện đại, góp phần đánh bại mọi âm mưu, thủ đoạn tinh vi nhất của các thế lực thù địch. Đó là niềm tự hào của cán bộ, chiến sĩ trong Quân đội, các lực lượng vũ trang nói riêng và của dân tộc ta nói chung, cần phải được gìn giữ và phát huy trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc ở thời kỳ mới.
*
* *
Trong những năm tới, hòa bình, hợp tác, phát triển vẫn là xu thế lớn, nhưng dự báo tình hình thế giới, khu vực tiếp tục diễn biến rất phức tạp, thay đổi nhanh chóng và khó lường. Các vấn đề tranh chấp chủ quyền quốc gia, tài nguyên, biển đảo, xung đột sắc tộc, tôn giáo, hoạt động can thiệp, lật đổ, khủng bố, chiến tranh cục bộ, chiến tranh mạng… tiếp tục diễn ra gay gắt ở nhiều khu vực. Cạnh tranh giữa các nước lớn ngày càng gay gắt với sự điều chỉnh chiến lược, vừa hợp tác, vừa thỏa hiệp, vừa cạnh tranh, đấu tranh kiềm chế lẫn nhau, tác động mạnh đến cục diện thế giới và khu vực.
Đối với đất nước ta, các thế lực thù địch, phản động tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động chống phá bằng chiến lược “diễn biến hòa bình”, thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, với những thủ đoạn ngày càng tinh vi, xảo quyệt. Mục tiêu của các thế lực thù địch là nhằm xuyên tạc, hạ thấp vai trò lãnh đạo, uy tín của Đảng, chia rẽ, phá hoại khối đại đoàn kết toàn dân tộc, chia rẽ Đảng với quân đội, hòng “phi chính trị hóa” quân đội. Chính vì vậy, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc của quân và dân ta đứng trước những yêu cầu, đòi hỏi mới, ngày càng nặng nề, phức tạp hơn.
Trong bối cảnh đó, Quân đội nhân dân Việt Nam với vai trò là lực lượng nòng cốt trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc càng cần phải nêu cao cảnh giác, xây dựng ý chí quyết tâm, cùng toàn Đảng, toàn dân bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Để thực hiện hiệu quả các chức năng, nhiệm vụ được giao, xứng đáng là đội ngũ tiên phong, là đội quân chiến đấu, đội quân công tác và đội quân lao động sản xuất trong thời kỳ mới, Quân đội ta cần tập trung làm tốt một số nội dung trọng tâm sau:
Một là, toàn quân cần tiếp tục quán triệt sâu sắc quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng về nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới. Nhiệm vụ này đã được xác định trong các Nghị quyết của Đảng. Quán triệt, nắm chắc các nội dung, nguyên tắc, giải pháp của Chiến lược quân sự Việt Nam, Chiến lược quốc phòng Việt Nam, Chiến lược biển, Chiến lược Bảo vệ biên giới quốc gia..., bám sát tình hình thực tiễn, tham mưu cho Đảng, Nhà nước về các chiến lược, sách lược, bảo đảm xử lý kịp thời, thắng lợi mọi tình huống về quân sự, quốc phòng.
Các cơ quan chiến lược của Bộ Quốc phòng cần tiếp tục rà soát, củng cố lực lượng, bảo đảm luôn có cơ cấu, tổ chức hợp lý; xây dựng, đào tạo đội ngũ cán bộ tham mưu chiến lược có trình độ chuyên sâu về lý luận, kiến thức thực tiễn phong phú để hoàn thành xuất sắc vai trò tham mưu chiến lược cho Đảng, Nhà nước về công tác quân sự, quốc phòng. Các đơn vị quân đội phải phối hợp, hiệp đồng chặt chẽ với các đơn vị công an, thực hiện tốt Nghị định số 77/2010/NĐ-CP ngày 12/7/2010 của Chính phủ, bảo đảm mọi thông tin giữa hai lực lượng luôn được thông suốt, thống nhất, tạo ra hiệu quả cao về công tác tham mưu. Bên cạnh đó, cần tích cực nghiên cứu, tổng kết, rút ra những bài học kinh nghiệm lớn trong thực hiện nhiệm vụ quân sự, quốc phòng, tham mưu giúp cho Đảng, Nhà nước không ngừng bổ sung, hoàn thiện chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.
Hai là, tiếp tục nâng cao chất lượng huấn luyện, năng lực tác chiến trong toàn quân; đẩy mạnh xây dựng khu vực phòng thủ, bảo đảm có thể đánh thắng ngay từ ngày đầu, trận đầu. Phát huy các kết quả đã đạt được sau 5 năm thực hiện Nghị quyết 765-NQ/QUTW ngày 20-12-2012 của Quân ủy Trung ương về đổi mới công tác huấn luyện giai đoạn 2013-2020 và những năm tiếp theo, tiếp tục đề ra các giải pháp mới trong huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu. Tập trung huấn luyện làm chủ vũ khí, trang bị hiện đại, nhất là đối với các đơn vị được xác định tiến thẳng lên hiện đại theo tinh thần Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XII và Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Quân đội lần thứ X. Đồng thời, phải nâng cao chất lượng huấn luyện hiệp đồng tác chiến giữa các quân, binh chủng với hiệp đồng tác chiến trong khu vực phòng thủ. Phải vừa tăng cường năng lực, sức chiến đấu cho các đơn vị chủ lực, cơ động, vừa tích cực xây dựng thế trận, lực lượng trong các khu vực phòng thủ của các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương. Qua các cuộc diễn tập cấp chiến dịch, chiến lược vừa qua, các bộ, ngành, cơ quan, đơn vị, địa phương cần tiếp tục phân tích, đánh giá khả năng huy động nguồn lực, kiểm nghiệm năng lực tác chiến, từ đó đúc rút kinh nghiệm, tiếp tục hoàn thiện các phương án phòng thủ địa phương, khu vực, củng cố thế trận quân sự, quốc phòng trong cả nước, phát huy được sức mạnh tổng hợp của nền quốc phòng toàn dân, thế trận chiến tranh nhân dân cả trong thời bình và thời chiến.
Ba là, tiếp tục xây dựng Đảng bộ quân đội và các tổ chức đảng trong sạch, vững mạnh, cả về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức; không ngừng nâng cao năng lực lãnh đạo toàn diện và sức chiến đấu của các tổ chức đảng và đảng viên, nhất là trong việc thực hiện các nhiệm vụ chính trị được giao. Đảng bộ Quân đội là một bộ phận của Đảng trong quân đội, cần phải được củng cố và tổ chức chặt chẽ để tăng cường, bảo đảm sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng đối với Quân đội. Đây là nhiệm vụ đặc biệt quan trọng để giữ vững và không ngừng phát huy truyền thống của đội quân cách mạng, tuyệt đối trung thành với Tổ quốc, với Đảng với Nhân dân. Cần chú trọng đổi mới, tạo chuyển biến về phương thức lãnh đạo, chấp hành nguyên tắc tập trung dân chủ, tập thể lãnh đạo cá nhân phụ trách; tự phê bình và phê bình. Cấp ủy, chỉ huy các cấp trong quân đội phải quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện tốt công tác cán bộ, xây dựng đội ngũ cán bộ, nhất là cán bộ chiến lược có bản lĩnh chính trị vững vàng, kiên định với mục tiêu lý tưởng của Đảng, có trình độ, năng lực chỉ huy, đáp ứng tốt yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.
Thực hiện nghiêm tinh thần chỉ đạo của đồng chí Tổng Bí thư, Chủ tịch nươc, Bí thư Quân ủy Trung ương Nguyễn Phú Trọng, Đảng bộ Quân đội phải luôn gương mẫu đi đầu trong thực hiện Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 (Khóa XII) về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện "tự diễn biến" và "tự chuyển hóa" trong nội bộ, gắn kết chặt chẽ với việc thực hiện Chỉ thị 05-CT/TW ngày 15-5-2016 của Bộ Chính trị về “Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”. Toàn quân cần ra sức thi đua, thực hiện tốt Cuộc vận động “Phát huy truyền thống, cống hiến tài năng, xứng danh Bộ đội Cụ Hồ”, tạo động lực và sức lan tỏa mạnh mẽ đến từng đơn vị, từng cán bộ, chiến sỹ. Kiên quyết xử lý nghiêm cán bộ, chiến sỹ, đảng viên thoái hóa, biến chất, vi phạm pháp luật, kỷ luật quân đội.
Bốn là, làm tốt công tác dân vận trong toàn quân, vận động quần chúng, góp phần xây dựng thế trận lòng dân vững chắc. Quân đội ta từ Nhân dân mà ra, gắn bó máu thịt với Nhân dân. Những năm tháng chiến tranh gian khổ, nhờ có Nhân dân chở che, đùm bọc nên Quân đội ta đã hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ mà Đảng và nhân dân giao phó. Ngày nay, trong điều kiện thời bình, các đơn vị quân đội cần tiếp tục thực hiện tốt công tác này, xây dựng cơ sở chính trị, nhất là ở vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo, vùng căn cứ cách mạng. Phát huy hơn nữa vai trò của các khu kinh tế - quốc phòng trở thành mô hình hiệu quả và là những điểm sáng, chỗ dựa vững chắc trên các tuyến biên giới, hải đảo về phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh, thu hút đông đảo đồng bào các dân tộc cùng tham gia, góp phần xây dựng khu vực biên giới hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển. Tích cực tham gia thực hiện các chương trình xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, xóa mù chữ, chăm sóc sức khỏe, xây dựng đường giao thông đến thôn, bản…; hỗ trợ đời sống và tạo sinh kế cho người dân vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Chú trọng hơn nữa chính sách hậu phương quân đội. Phối hợp chặt chẽ với các cơ quan, ban ngành, đoàn thể, địa phương, tiếp tục làm tốt công tác “đền ơn, đáp nghĩa”, chăm sóc các gia đình thương binh, liệt sĩ, người có công thể hiện đạo lý “uống nước nhớ nguồn” của dân tộc. Đồng thời, Quân đội phải thực hiện tốt nhiệm vụ giúp dân phòng, chống, khắc phục hậu quả thiên tai, tìm kiếm cứu nạn. Xác định rõ đây là nhiệm vụ chiến đấu trong thời bình; từ đó quan tâm phát triển năng lực, cơ sở vật chất và nâng cao nhận thức, trách nhiệm đối với từng cán bộ, chiến sỹ.
Năm là, đẩy mạnh hội nhập quốc tế và nâng cao hiệu quả công tác đối ngoại quốc phòng cả trên bình diện đa phương và song phương, trở thành mũi nhọn trong bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, tạo môi trường quốc tế thuận lợi để xây dựng và phát triển đất nước. Quá trình thực hiện phải nắm vững nguyên tắc chiến lược, nhưng phải hết sức linh hoạt về sách lược, tổ chức thực hiện đúng đắn, sáng tạo đường lối đối ngoại của Đảng, tiếp tục đưa quan hệ quốc phòng với các nước đi vào chiều sâu, bền vững.
Xác định rõ đối ngoại quốc phòng là một bộ phận quan trọng trong đường lối, chính sách đối ngoại của Đảng, Nhà nước, Quân đội ta cần tiếp tục quán triệt, thực hiện có hiệu quả đường lối đối ngoại của Đảng, đó là: độc lập, tự chủ, hòa bình, hợp tác và phát triển; đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ, chủ động và tích cực hội nhập quốc tế, vì lợi ích quốc gia, dân tộc. Trên cơ sở đó tiếp tục cụ thể hóa thành các mục tiêu, giải pháp về đối ngoại quốc phòng, trọng tâm là thực hiện tốt Nghị quyết 806-NQ/QUTW ngày 31-12-2013 của Quân ủy Trung ương về hội nhập quốc tế và đối ngoại quốc phòng. Trong quan hệ đối ngoại quốc phòng cần ưu tiên quan hệ với các nước có chung đường biên giới, củng cố phát triển quan hệ với các nước lớn, coi trọng quan hệ với các nước ASEAN, tăng cường quan hệ với các nước bạn bè truyền thống và các nước công nghiệp phát triển, hướng tới mục tiêu cao nhất là tăng cường quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa.
*
* *
Trải qua 74 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành (22/12/1944 – 22/12/2018), Quân đội ta đã cùng toàn Đảng, toàn dân đã giành được những chiến công hào hùng trong sự nghiệp giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Nhiệm vụ đặt ra đối với Quân đội trong thời gian tới là rất nặng nề nhưng cũng rất vẻ vang. Tiếp nối, phát huy truyền thống tốt đẹp của các thế hệ cha anh, chúng ta tin tưởng chắc chắn rằng, Quân đội nhân dân Việt Nam anh hùng sẽ luôn “Trung với Đảng, hiếu với dân, sẵn sàng chiến đấu hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc, vì chủ nghĩa xã hội, nhiệm vụ nào cũng hoàn thành, khó khăn nào cũng vượt qua, kẻ thù nào cũng đánh thắng” như lời dạy của Bác Hồ kính yêu, đóng góp nhiều hơn nữa cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, xứng đáng với sự mong đợi và niềm tin yêu của Đảng, Nhà nước và Nhân dân ta./.